چندروزی از انتشار فیلم جدید مارتین اسکورسیزی، کارگردان-اسطوره آمریکایی ایتالیایی‌تبار، یعنی مرد ایرلندی (The Irishman) گذشته است. فیلمی که هزینهء بالای آن، تولیدش را ۱۴ سال طول داد. در میان نقدهای اکثرا مثبت در مورد این فیلم سه ساعته، در شبکه‌های مجازی فارسی، حضور کوتاه و بدون دیالوگ بهمن قبادی، کارگردان کرد ایرانی بسیار مورد بحث و حتی (طبق معمول) جدل و درگیری بوده است. گروهی معتقدند بهمن قبادی با این کار خود را تحقیر کرده و بعضی این مساله را افتخار می‌دانند. اما شاید مساله ساده‌تر از کلّ این بحث‌ها باشد.
◄ یادداشتی از مهدی محجوب
تک‌جلوه یا کَمیو (Cameo Appearance)، به حضور گذرای یک چهرهء شناخته شده در صحنه‌ای کوتاه از یک فیلم سینمایی گفته می‌شود که اغلب بدون دیالوگ یا با حداقل دیالوگ است. این حضور باید در زمان شهرت آن فرد باشد، بنابراین بازی افراد در فیلم‌ها قبل از مشهورشدنشان، تک‌جلوه محسوب نمی‌شود. بطور نمونه، حضور دانلد ترامپ در فیلم تنها در خانه، با توجه به عدم شهرت وی در آن سال را نمی‌توان کمیو نامید. شهرت فردی که مقابل دوربین ظاهر می‌شود لزوما چهره سینمایی نیست. بطور مثال ولادیمیر نابوکوف نویسندهء نامدار، در بعضی فیلمهای ساخته شده از روی رمان‌هایش حضور گذرایی داشته است.
فرد حاضر در تک‌جلوه می‌تواند در نقش واقعی خود بازی کند (حضور مخملباف در فیلم کلوزآپ زنده‌یاد کیارستمی یا حضور اندی مددیان در نقش خواننده فیلم خانه‌ای از شن و مه) یا نقش متفاوتی را بر عهده بگیرد. یا اساسا هیچ نقش خاصی نداشته باشد (مثلا کونان اوبراین شخصیت تلویزیونی آمریکایی، در یک سریال تنها از پس‌زمینه تصویر عبور کرده است!).
انگیزه ساخت تک‌جلوه می‌تواند احترام به فرد خاص، یادآوری خاطراتی قدیمی (مثلا حضور فرد در نسخه قدیمی آن فیلم)، روابط دوستانه سازنده و شخصیت کمیو و یا صرفا تبلیغاتی باشد.
در مورد حضور بهمن قبادی، آنچه که خود وی در صفحهء شخصی در گذشته عنوان کرده و با توجه به اخبار رسانه‌های آمریکایی، حضور وی به دلیل رابطه دوستانه او با مارتین اسکورسیزی بوده است. احتمالا اسکورسیزی تهیه‌کننده فیلم بعدی قبادی نیز خواهد بود.
◄ آیا نام بازیگر تک‌جلوه در تیتراژ فیلم نوشته می‌شود؟
قانونی در این ارتباط وجود ندارد، اما معمولا نام تمام کسانی که در ازای “دستمزد و قرارداد” در فیلمی حضور دارند (معمولا حتی سیاهی‌لشگرها یا حداقل شرکت‌های تامین سیاهی‌لشگر) در تیتراژ ذکر می‌شود. اگر خود کارگردان یا تهیه‌کننده در فیلم بازی کند، معمولا اسم در عنوان‌بندی نوشته نمی‌شود. در صورت معروف بودن بیش از حد فرد (نظیر مایکل جکسون در مردان سیاه‌پوش ۲) اساسا نیازی به آوردن اسم نیست! گاهی هم ممکن است در مورد تولیدات عظیم، سهوا نام فرد از قلم بیفتد، یا ننوشتن اسم، خواسته خود بازیگر تک‌جلوه باشد.
در پایان لازم است به این مساله اشاره کنم که تک‌جلوه پیش از اختراع سینما، در ادبیات وجود داشته و تا امروز هم وجود دارد. حضور یک شخصیت معروف بصورت گذرا در یک داستان(حضور برژیت باردو در داستان آقا ابراهیم و گل‌های قرآن)، یا حضور شخصیت اصلی یک داستان به شکل شخصیت فرعی در داستانی دیگر، نظیر آنچه در کتاب‌های سلینجر دیده می‌شود.
پایان
بسیار جالب بود …
مرسی