گروه جیپسی‌کینگز (Gipsy Kings)، از گروههای محبوب در ایران است. اولین بار بعد از دوم خرداد ۷۶ دو آلبوم از این گروه بصورت قانونی وارد بازار موسیقی ایران شد، اگرچه پیش از آن نیز در دوران نوار کاست، ترانه‌های جیپسی کینگز مورد علاقه جوانان و نوجوانان بود. هنوز هم دانلود آهنگ‌های جیپسی‌کینگز، در نبود نسخه‌های قانونی، طرفدار زیادی دارد.
چندسال پیش بود که خبر کنسرت گروه جیپسی کینگز در ایران مثل بمب منفجر شد. البته خیلی زود و با پیگیری چند خبرنگار کنجکاو، جعلی بودن این خبر مشخص گردید. در ادامه معلوم شد گروهی که به ایران می‌آیند، ارتباط جدی‌ای با گروه اصلی جیپسی کینگز که در دهه نود در اوج بود، ندارند اگرچه بعضی از آنها در سبک خود نوازندگان شناخته‌شده‌ای هستند. با وجود روشن شدن این حقیقت، همچنان رسانه‌های ذینفع، تلاش داشتند القا کنند که جیپسی کینگز در تهران کنسرت برگزار کرده است، حتی این کنسرت در سال‌های بعد، اگر چه نه با آن حرارت قبل، تکرار شد. یکی از مسئولین هنری اعلام کرد بعضی از اعضای گروه جیپسی کینگز فوت کرده‌اند و باقیماندهء اعضا به ایران می‌آیند، در حالیکه حتی تا زمانی که این مطلب را می‌نویسم، یعنی زمستان ۱۳۹۸، همه اعضای موسس گروه جیپسی کینگز زنده و فعال هستند! با کمی جستجو در اینترنت، برایم مشخص شد که معضل گروههای جیپسی کینگز جعلی، فقط مختص ایران نیست (اگرچه وقاحتِ پافشاری روی دروغ در ایران بیشتر است!). شروع به بررسی کردم تا بفهمم چرا این اتفاق فقط برای این گروه می‌افتد، و به سمتی هدایت شدم که من را با ساختار خانوادگی پیچیده بنیان‌گذاران آن آشنا کرد. ساختاری تعجب برانگیز و تو در تو، با ده‌ها نام بسیار مشابه و اعضای متعدد، مالکیت معنوی نامشخص و فراز و فرودهای بسیار. بخشی از نتایج بررسی‌ام را در ادامه بصورت خلاصه برای شما ارائه می‌دهم.
◄ نوشته مهدی محجوب
جیپسی کینگز (یاآنگونه که بعضی در ایران می‌گویند: جیپسی کینگ!) گروهی است فرانسوی، شکل‌گرفته در شهر آرل و مون‌پلیه فرانسه. اعضای این گروه از پسران دو خانوادهء مطرح کولی، یعنی بالیاردو (Baliardo) و رِیِس (Reyes) و در اواخر دهه هفتاد میلادی شکل گرفت. کولی‌ها در اصل ریشه در شمال هند دارند، در قرن پنج و شش مجبور به مهاجرت گردیده‌اند و سپس راهشان از هم جدا شده و اسم‌های مختلفی پیدا کردند. آنها نمی‌توانستند جایی مستقر شوند، چون ساکنین محلی مانع این کار می‌شدند. در قرن ۱۵ و ۱۶ میلادی، کولی‌ها دو شغل عمده داشتند: آهنگری و نوازندگی. از رسوم کولی‌ها آشنا کردن گوش فرزندان با موسیقی از هنگام بارداری در رحم مادر است! افسانه‌ای در کولی‌ها وجود دارد که وقتی یک استاد آواز کولی در حال مرگ است، باید برای یک زن باردار آواز بخواند، اولین فرزندی که متولد می‌شود، استعداد او را خواهد داشت. با این اوصاف و با توجه به اهمیت موسیقی در کولی‌ها، نسل‌های مختلف این خانواده اکثرا نوازنده و هنرمند هستند. سبک اصلی جیپسی کینگز امروزه رومبای کاتالان است، سبکی که از موزیک فلامنکو و تحت تاثیر غیرمستقیم موسیقی کوبا ایجاد شده است، اما در ۴۲ سال فعالیت‌شان با نام جیپسی کینگز، هراسی از تجربهء سبک‌های دیگر نداشته‌اند.
گروه از ۵+۳ برادر دو خانوادهء خویشاوند، همراه با داماد یکی از خانواده‌ها در سال ۱۹۷۸ بصورت غیررسمی تشکیل شد. نخستین تجربیات جدی مشترک نوازندگی فرزندان دو خانواده، به گردهمایی سالیانه کولی‌ها برمی‌گشت، نام گروه نیز با توجه به معنای Reyes در اسپانیایی به معنای پادشاهان، به پیشنهاد یکی از هواداران که زنی آمریکایی بود برگزیده گردید: پادشاهان کولی. خیلی ساده اتفاق افتاد، نیکلاس ریس می‌گوید: آن زن هیجان‌زده شد و گفت: شما پادشاه‌های کولی هستید، ما هم همان اسم را برداشتیم!
سال آغاز فعالیت رسمی با نام جیپسی کینگز را بعضی از آنها ۱۹۸۵ و بعضی ۱۹۸۳ و یا تاریخ‌هایی دیگر عنوان کرده‌اند. امروزه تنها دو عضو این گروه همچنان تورهایی تحت نام جیپسی کینگز برگزار می‌کنند. فعالیت دیگران با نام‌های دیگری است. جیپسی کینگز که ابتدا بصورت خیابانی و محلی برنامه اجرا می‌کرد، تدریجا معروف‌تر شده و در مهمانی‌های مهمی مثل سنت تروپز هنرنمایی کرد، با اینحال اولین آلبوم‌های آنها توجه زیادی جلب ننمود. اینک گروه اصلی، متکی بر نوازندگی فلامنکوی تونینو بالیاردو و خوانندگی و نوازندگی نیکولاس ریِس و تعدادی نوازنده مهمان است.
■ بررسی ریشه‌های جیپسی کینگز، قبل از تشکیل گروه:
هستهء گروه جیپسی کینگز، در نسل قبل آنها شکل گرفت، یعنی توسط دو چهرهء فناناپذیر موزیک کولی‌ها به نام‌های خوسه رِیِس و ریکاردو بالیاردو (معروف به مانیتاس دِ پلاتا). این دو هنرمند کولی، دارای یک نسبت فامیلی نیز با هم بودند. اما این دو اسطوره چه کسانی بودند؟ هنرمندانی که بزرگانی مثل پابلو پیکاسو و مایلز دیویس، ژان کوکتو، سالوادور دالی و چارلی چاپلین از هوادارانشان بودهاند.
۱ – مانیتاس دِ پلاتا:
ریکاردو بالیاردو، با نام هنری مانیتاس دِ پلاتا، (به معنای دستِ کوچکِ نقره‌ای)، هنرمند کولی، زادهء فرانسه با تبار اسپانیایی بود. ریکاردو بالیاردو در سال ۱۹۲۳ در یک کاروان کولی در منطقه سِت فرانسه به دنیا آمد. در جوانی با نوازندگی گیتار در کافه‌ها و فستیوال‌های محلی مطرح شد، اما تمایلی به قرارگیری در معرض رسانه‌ها نداشت. در واقع وی تا بعد از ۴۰ سالگی ندرتا مقابل دوربین ظاهر می‌شد. او ترس از ارتفاع داشت، برای همین از سفر به نقاط دور مثل آمریکا برای اجرای کنسرت پرهیز می‌کرد. پابلو پیکاسو او را هنرمندی بزرگتر از خودش خطاب کرد و روی گیتارش نقاشی کشید. سالوادور دالی با صدای گیتار او و آواز خوسه ریس، نقاشی خلق کرد و بریژیت باردو مسحور نوای گیتارش بود.
مانیتاس دِ پلاتا (ریکاردو بالیاردو) عاشق زن و ماشین های گران‌قیمت بود. وی بیش از ۹۰ میلیون نسخه از کارهایش فروخت و میلیون‌ها فرانک درآمداز فعالیت‌های هنری‌اش به دست آورد، اما زمان مرگش در ۹۳ سالگی دارایی اندکی داشت، چون بیشتر آنرا برای قمار، خرید ماشین و نیز حمایت از خانوادهء بزرگش و سایر کولی‌ها صرف کرد و سرانجام سال ۲۰۱۴ در خانهء سالمندان درگذشت. مانیتاس د پلاتا، از ازدواج رسمی خود ۹ فرزند داشت. اما گفته می‌شود از روابط متعدد خود تا ۳۰ فرزند داشته است. خود مانیتاس دِ پلاتا در مصاحبه‌ای گفته اطلاع دقیقی از تعداد فرزندانش ندارد. بنابراین تعدد هنرمندان با نام بالیاردو تعجب‌برانگیز نیست! بزرگترین فرزند مانیتاس دِ پلاتا، مانرو بالیاردو، متولد ۱۹۴۰ و تنها ۱۷ سال با پدرش اختلاف سن داشت و سال‌ها با او همکاری کرد، اما هرگز همکار گروه جیپسی کینگز نشد. وی دوسال پیش از پدرش درگذشت. او پسر دیگری به نام مانوئل (ناپلئون) بالیاردو هم داشت، کسی که منابع کاتالان او را پدر بالیاردوهای جیپسی کینگز می‌دانند، اما اغلب منابع انگلیسی، حتی ویکپدیای این گروه – به اشتباه – بالیاردوهای جیپسی کینگز را فرزندان مانیتاس دِ پلاتا ذکر کرده‌اند، نه نوه‌ها.
مانوئل (ناپلئون) بالیاردو با دختری کولی در یک کاروان ازدواج کرد و صاحب پنج فرزند از جمله سه بالیاردوی گروه جیپسی کینگز (دیگو، پاکو، تونینو) شد. دیگر پسرِ مانیتاس دِ پلاتا، خوان بالیاردو نام داشت. او نیز گیتاریست بود، اما بیش از پدرش ترس بیمارگونه از پرواز داشت، بنابراین ترس خود را با علاقه به فرزندش همسو کرد و وقت خود را صرف آموزش گیتار به او، یعنی کِما (کریستوفر) بالیاردو کرد که امروزه از گیتاریست‌های مطرح در این سبک است.
گفته می‌شود لقب مانیتاس دِ پلاتا به معنای دست‌های کوچک نقره‌ای، به این دلیل به او داده شده، چون لقب دستان کوچک طلایی قبلا توسط آندرس سگوبیا نوزنده مطرح گیتار اشغال شده بود، اما این مساله بنظر صحیح نیست ،چرا که وی این لقب را در دوازده سالگی گرفته است. مانیتاس دِ پلاتا، کسی بود که جهان امروز را با موزیک کولی‌ها آشنا کرد.
۲ – خوسه رِیِس:
خوسه ریس، از بستگان نزدیک مانیتاس دِ پلاتا بود. او در سال ۱۹۲۸ متولد شد. خانواده‌اش مانند همه کولی‌ها یکجانشین نبودند و بین فرانسه و اسپانیا سفر می‌کردند، اما هنگامی که تنها ۸ سال سن داشت، به دلیل جنگ‌های داخلی اسپانیا همراه خانواده به فرانسه مهاجرت دائمی کرد، چرا که کولی‌ها در این جنگ هیچ کارکردی به جز “هدف” برای طرفین جنگ نداشتند. پدرش پیش از این، پرورش‌دهنده اسب، و رهبر کولی‌ها بود. خانواده ریس در کمپ کولی‌ها مستقر شد به کارهایی مثل جمع‌آوری آهن‌قراضه و کارگری در مزرعه پرداخت. خوسه به آواز خواندن علاقه پیدا کرد، سپس در جوانی با زنی به نام کلمنتین ازدواج نمود و صاحب ۱۲ فرزند شد. یکی از آنها در جوانی مرد، شش تای دیگر دختر بودند و پنج تای باقیمانده عضو گروه جیپسی کینگز شدند.
با بزرگتر شدن خانواده و در عین حال بهتر شدن وضعیت مالی، خوسه ریس تصمیم به زندگی ثابت و خارج از کاروان نمود. از آن پس از کاروان فقط برای سفر سالیانه به مراسم مذهبی مقدس کولی‌ها استفاده می‌کرد. چنانکه گفته شد، او با یکی از اقوام نزدیک خود یعنی مانیتاس د پلاتا (ریکاردو بالیاردو) همکاری کرد و به کمک او که پیشتر به شهرت رسیده بود، معروف‌تر شد. وی در عین حال گروه شخصی خودش را هم داشت. خوسه در سال ۱۹۷۹ بر اثر سرطان ریه درگذشت. پس از مرگ خوسه، پسرانش همراه با بستگان خود یعنی نوه‌های ریکاردو بالیاردو (مانیتاس دِ پلاتا) و داماد خودشان چیکو بوچیکی، گروه جیپسی کینگز را رسمی و تقویت کردند، البته کار به همین سادگی نبود. پس از مرگ خوسه، تونیو بالیاردو و نیکولاس ریس، شروع به اجرای خیابانی و شهر به شهر در جنوب فرانسه کردند. این‌دو مدعی هستند که نام “جیپسی کینگز” را اولین بار آنها روی خود گذاشته‌اند. اما سایر برادران نیز فعالیت‌های مشابه داشته‌اند.
همانطور که گفته شد، خوسه رِیس و ریکاردو بالیاردو (مانیتاس دِ پلاتا)، علاوه بر همکاری‌های دونفره، گروههای خود را نیز داشتند و اتفاقا در گروههای همدیگر نیز هنرنمایی می‌کردند. این گروه‌ها به ترتیب گروه خوزه و لوس ریس (ریس‌ها) و گروه لوس بالیاردوس (بالیاردوها) نام داشتند. گروه ریس‌ها در بدو تشکیل شامل خود خوسه و پسرانش پابلو (پل)، کانو (فرانسوا)، نیکلاس، پاتچای و دامادش چیکو می‌شد. پسر دیگرش آندره در آن زمان خردسال بود و نمی‌توانست گروه را همراهی کند. رِیِس به زبان اسپانیایی، بجز اینکه نام خانوادگی این هنرمندان بوده، به معنی “پادشاهان” است. لوس ریس (پادشاهان/ریس‌ها) به عنوان یک گروه کولی شروع به کار کرد. خواننده آنها کانو ریس بود، اما خوسه می‌دانست که نیکولاس هم روزی خواهد خواند. آنها در سراسر فرانسه سفر کردند و از کنار خیابان تا عروسی‌ها و فستیوال‌ها هنرنمایی نمودند. از فعالیت آن زمان گروه خوسه ریس و لوس ریس، چهار آلبوم به یادگار مانده است. گروه لوس ریس که خوسه ریس تاسیس کرد، بعد از مرگش و تشکیل جیپسی کینگز از بین نرفت، بلکه تا به امروز با ترکیب‌های مختلفی، اغلب از اعضای فامیل به راه خود ادامه داده است، در مقاطعی گروه از خانواده ریس خالی شد که مورد اعتراض قرار گرفت. امروزه گروه لوس ریس را آنتونیکو ریس، ماریو ریس و تونی ریس پیش می‌برند و چند آلبوم هم منتشر کرده‌اند.
به موازات این گروه، گروه لوس بالیاردوس متشکل از مانیتاس دِ پلاتا (ریکاردو بالیاردو) و برادر هنرمندش هیپولیت بالیاردو، و نیز مانرو بالیاردو پسر بزرگ مانیتاس دِ پلاتا با همراهی خوسه ریس و ریکاردو بیسارو فعال بود. از دل این دو گروه و با این پیشینهء خاص، گروه جیپسی کینگز (و البته بعدها چندین گروه مشابه دیگر) متولد شد. تاریخ تشکیل گروه جیپسی کینگز در منابع انگلیسی ۱۹۷۸ عنوان شده اما بنظر می‌رسد تا سال ۱۹۸۵ و حضور تهیه‌کنندگان آمریکایی، هنوز رسمیت یا شهرت نداشته است. پسران دو خانواده، اولین بار در گردهم‌آیی مذهبی کولی‌ها با یکدیگر همکاری مجدد کردند: ریس‌ها بهترین خواننده‌ها را داشتند و بالیاردوها، اساتید گیتار بودند.
گروه جیپسی کینگز متشکل از نوازندگان چپ‌دست و راست‌دست بود. سه نفر از برادران ریس یعنی نیکولاس، آندره و پاتچای گیتاریست‌های چپ‌دست هستند (جالب اینکه نیکولاس در سایر کارهای روزمره، راست‌دست است!). دیه‌گو بالیاردو هم گیتار چپ‌دست استفاده می‌کند. در کنار آنها کانو (فرانسوا) و پابلو (پل) ریس و پاکو (ژاک) بالیاردو راست‌دست هستند که در کنار تونینو بالیاردو نوازندگی می‌کنند. شوهرخواهر برادران ریس، جلول بوشیخی (چیکو بوچیکی) که قبلا با گروه پدرزنش یعنی گروه لوس ریس همکاری کرده بود نیز به آنها پیوست. چیکو که از دوازده‌سالگی به واسطه دوستی با کانو ریس، به این خانواده نزدیک شده بود، با یکی از شش دختر خوسه ریس به نام مارته ازدواج کرد و به گروه خوسه و ریس ها پیوست و بعدها در تاسیس جیپسی کینگز نیز مشارکت کرد. چیکو، احتمالا به دلیل کم‌سوادی سایر اعضای گروه، مسولیت‌های زیادی مثل تبلیغات، مدیریت، مالی و تدارکات گروه را نیز انجام میداد. در سال ۱۹۸۶ به دلیل مشکلاتی حقوقی با یکی از کنسرت‌گذاران، گروه را ترک کرد و گروه خود به نام چیکو و کولی‌ها را ساخت، اما همچنان گاهی با بعضی ریس‌ها یا بالیاردوها اجرای مشترک دارد.
در میان گروه، نیکولاس ریس، به سبک کانته حوندو (Cante jondo) که فلامنکوی اندلسی است علاقمند است، اما برادرانش بیشتر به رومبای فلامنکو نزدیکند. با این وجود ناهماهنگی در اجرای آنها وجود نداشته است. نیکولاس ریس در مصاحبه‌ای گفته: “فلامنکو، خالص‌ترین نمود موسیقی ما است، فلامنکو فریاد بلند و اشک کولی‌هاست، رومبا-فلامنکا برداشت عامه‌پسندتر از این سبک است، و نشانگر احساسات و شادی‌های ما است.”
■ اعضای بنیان‌گذار جیپسی کینگز:
◄ خانوادهء ریِس:
- پابلو (پل) ریس، هم‌اینک در گروهی به نام جیپسی رویال و پیش از آن گیتانو فمیلی، فعال است. وی سفری به ایران هم داشته است.
- کانو (فرانسوا) ریس، متولد ۱۹۵۴، وی هم‌اینک بصورت مستقل فعالیت می‌کند. چند آلبوم موفق منتشر کرده است.
- پاتچای ریس، متولد ۱۹۵۶: اکنون بیشتر با فرزندان هنرمندش، اجرای موسیقی می‌کند. گاهی همراه گروههای برادرانش نوازندگی می‌کند.
- نیکولاس ریس، متولد ۱۹۵۸: همچنان عضو جیپسی کینگرز! پسران و یکی از نوه‌هایش نیز نوازنده حرفه‌ای هستند.
- آندره ریس، متولد ۱۹۶۷: با پیشوند جیپسی کینگز (Gipsy kings by andre reyes) برنامه اجرا می‌کند. گاهی گروه جیپسی رویال را با پابلو و پاتچای همراهی می‌کند.
از دیگر موسسین این گروه، چیکو بوچیکی (جلول البوشیخی) متولد ۱۹۵۱، گیتاریست عرب‌تبار و شوهرخواهرِ برادران رِیس است که بدلیل نسبت خانوادگی سببی با خانوادهء ریس وطبیعتا بالیاردو، به این گروه ملحق شد: با مارته، یکی از شش دختر خوسه ریس ازدواج کرد و با برادرزن‌های خود و سایر بستگان در جیپسی کینگز قرار گرفت. چیکو بوچیکی مسولیت‌های زیادی مثل تبلیغات، مدیریت، مالی و تدارکات گروه را نیز بر عهده داشت ما به علت اختلافات حقوقی با یکی از مدیران برنامه، از آنها جدا و گروه شخصی و موفق خود به نام چیکو و کولی‌ها را تاسیس کرد که در این گروه، از کما (کریستوف) بالیاردو نوهء مانیتاس دِ پلاتا نیز بهره گرفت. کما بالیاردو، فرزند هیچکدام از اعضای جیپسی کینگز نیست، پدر او، خوان، یکی از ۲۸ فرزند مانیتاس دِ پلاتا است.
یکی دیگر از شش دختر خوسه ریس، روزا، صاحب دختری است که در آلبوم بولرو، اثر دایی اش کانو(فرانسوا) ریس به زیبایی آواز خوانده است.
◄ خانوادهء بالیاردو:
- دیگو (موریس) بالیاردو، متولد ۱۹۵۱
- پاکو (ژاک/مکس) بالیاردو، متولد ۱۹۵۷، هم‌اینک فعالیت مجزا با نام جیپسی کینگز، بای پاکو دارد.
- تونینو بالیاردو، تاریخ تولد نامشخص، معروف به پنجه طلایی، همچنان فعالیت در گروه جیپسی کینگز در کنار نیکولاس ریس، و پسرانش، و در کنار آن فعالیت‌های انفرادی، نوازنده برجسته گیتار
همانطور که گفته شد، بالیاردوها، نوه‌های مانیتاس دِ پلاتا هستند، همچنین نوهء هیپولیت بالیاردو برادر مانیتاس دِ پلاتا هم هستند! کمی پیچیده شد! ولی ساختار خانواده‌های کولی بر مبنای ازدواج‌های تو در توی فامیلی شکل گرفته است. به نظر می‌رسد دو برادر، دختر و پسرشان را به عقد هم درآورده‌اند! به همین سادگی!
نوازنده اروگوئه‌ای خورخه تراسانته نیز در مقطعی نسبتا طولانی کنار آنها قرار گرفت.
گروه چیپسی کینگز، تازه از آلبوم سوم که همنام گروهشان بود محبوب شدند. با ترانه‌هایی مثل Amor mio (آمور میو/ عشق من)، بامبولئو و جوبی‌جوبا و ترانه فراموش‌ناشدنی Un amor (اون آمور/ یک عشق) شهرت آنها از اروپا عبور کرد. گروه در ابتدا نگران روبرو شدن با سلیقه‌های جهانی بود، نیکولاس ریس می‌گوید “در ابتدا ما حتی نگران بودیم مبادا پاسپورت‌هایمان را بگیرند و اجازه برگشت به خانه را ندهند. اما زمانه عوض شده. در گذشته پلیس‌ها پشت سر ما کولی‌ها بودند و امروز مقابل ما”. در سال ۱۹۸۹ در ایالات متحده آلبوم منتشر کردند که برای ۴۰ هفته در چارت پرفروش‌ها باقی ماند که در بین آلبوم‌های اسپانیایی‌زبان نادر است. آثار آنها در بعضی از تولیدات هالیوود مثل لبوفسکی بزرگ و داستان اسباب بازی ۳ بکار گرفته شد. لازم به ذکر است اغلب آلبوم‌های این گروه دارای ورژن آمریکا و بیرون آمریکای متفاوت است. تفاوت بیشتر در برش‌ها و فواصل بین موزیک‌ها است. گروه جیپسی کینگز در سال ۲۰۱۴ برنده جایزه گرمی شد.
آثار جیپسی کینگز گاهی مورد انتقادات نوازندگان متخصص سبک فلامنکوی خالص قرار گرفته است، اما نیکولاس ریس در مصاحبه‌ای گفته که “دنیای فلامنکو هم چندان در موقعیت خوب و آرمانی نیست و گروه به موفقیت خودشان افتخار می‌کند”. درواقع باید گفت کولی‌ها همیشه اقلیتی بودهاند که مورد آزار و انکار قرار می‌گرفته‌اند، و امروزه نمی‌توان از بی‌اصالت بودن موسیقی آنها صحبت کرد، بلکه این نوع موسیقی بازتابی از نوع زندگی پر فراز و نشیب آنها و تضارب آنها با فرهنگ‌های دیگر است.
■ جیپسی کینگز الان کجاست؟
اکثر اعضا همچنان در آرل و مون پلیه فرانسه زندگی می‌کنند، اما بعد از ۴۲ سال، امروزه نام جیپسی کینگز تنها در مورد دو عضو خانواده به کار می‌رود، و فعالیت‌های انفرادی سایر اعضا (که هنوز کاملا فعالند) با نام جیپسی کینگز نیست، بلکه یا به نام خود آنها است، یا نام گروهی مجزایی را دارد، یا با عبارتی شبیه Gipsy Kings by همراه نام آن عضو سابق شروع می‌شود، (مفهوم آن معادل: “اجرای آثار جیپسی کینگز توسط فلانی” است). این دو عضو، تونینو بالیاردو و نیکلاس ریس هستند که در واقع محبوب‌ترین اعضای گروه نزد هواداران نیز بودهاند، اما چون تغییرات گروه برعکس ایران! با دعوا و درگیری همراه نبوده، ارتباط این دو نفر با اغلب سایر اعضا و فرزندانشان خوب است و اجراهای مشترک نیز دارند و مشکلی نیز با بکارگیری نام Gipsy kings در ابتدای نام سایر اعضای خانواده ندارند، اگرچه اگر شما هرزمان در گوگل واژه‌های Gipsy kings و Tour را سرچ کنید، تنها تورها و برنامه‌های همان گروه دونفره توسط گوگل ارائه می‌شود.
هرنوع ادعای دیگری در مورد نام جیپسی‌کینگز چندان نمی‌تواند صحیح باشد. برای نمونه، پابلو (پل) ریس که در یکی از سفرها همراه با گروه جعلی جیپسی کینگز به ایران آمد (گروه اصلی همزمان در آمریکا تور داشت!)، مدعی شد که وی وارث واقعی خوسه ریس و موسس جیپسی کینگز است. وی همچنین تاریخ تاسیس جیپسی کینگز را هفت سال دیرتر اعلام کرد. او در مصاحبه‌ای مدعی شد که زمان مرگ پدرشان خوسه، برادرش نیکلاس کودک بوده و نمی‌توانسته گیتار به دست بگیرد که این نیز ادعای صحیحی نیست. زمان مرگ خوسه ریس، نیکلاس ریس ۲۱ ساله بوده و پیش از آن هم همراه برادران دیگرش در تصاویر موجود، کنار خوسه ریس گیتار می‌زند! البته این احتمال هم می‌دهم با توجه به اینکه من صحبت‌های خود پابلو را نمی‌شنیدم و تنها ترجمه توسط مجری پخش می‌شد، مشکل کوچکی! حین ترجمه صحیح پیش آمده باشد! مخصوصا اینکه در همان زمان بعضی رسانه‌ها به شدت در حال افشاگری در مورد جعلی بودن این گروه بودند. احتمال می‌دهم خواسته یا ناخواسته ترجمه تحریف شده باشد. در دنیایی نیستیم که بتوان به راحتی چنین مسایلی را جعل کرد.
■ جیپسی کینگز با چه زبانی می‌خواند؟
برخلاف تصور، زبان این گروه اسپانیایی (کاستیایی) نیست. بنابراین اگر شما برای یادگیری زبان اسپانیایی به آهنگ‌های این گروه گوش می‌دهید، انتخاب خوبی نکرده‌اید! (اشتباهی که خودم در اوایل دهه ۱۳۸۰ کردم!). زبان این گروه، زبان کالو است، که گاه زبان گیتانه یا گیتانو (زبان کولیان) هم نامیده می‌شود. ترکیبی از گویشی فرانسوی و کاتالان همراه با واژگان و تلفظ خاص کولی‌ها. کولی‌ها بدلیل سبک زندگی‌شان، به نقاط مختلفی از هند تا آفریقا و غرب اروپا سفر می‌کردند و از این‌رو زبان آنها نیز تحت تاثیر قرار گرفته است. نیکولاس ریس عضو مطرح جیپسی کینگز در مورد زبانشان گفته: لهجه ما ترکیبی از زبان شمال شرق اسپانیا، جایی که خانواده ما تا ۱۹۳۶ زندگی می‌کرد است که با زبان‌های محلی فرانسوی ترکیب شده، بنابراین زبانی خاص است و زبان کاتالان نیست.
■ چرا حقیقت در مورد ساختار این خانواده مبهم است؟
خانواده جیپسی کینگز و حتی نسل جدید آنها، علاقه چندانی به تکنولوژی‌های ارتباطی نوین ندارند. در شبکه‌های اجتماعی بسیار خنثی و منفعل عمل می‌کنند، اگرچه معمولا به ایمیل‌ها توسط مدیربرنامه‌هایشان پاسخی داده می‌شود. اغلب مهارتی در زبان انگلیسی ندارند و تمام اندک مطالب در مورد آنها به زبان فرانسه، کاتالان یا اسپانیایی است. خودشان نیز افراد تحصیلکرده‌ای نیستند. در مورد نسبت‌های فامیلی سببی و نسبی آنها نیز ابهامات و تناقضات زیادی وجود دارد چرا که آنها تلاشی برای اصلاح اشتباهات نمی‌کنند. مثلا تونینو بالیاردو و سایر بالیاردوها را در منابع انگلیسی پسران مانیتاس د پلاتا می‌دانند (که درست نیست)، اما در عین حال لیندا همسر تونینو نیز نوهء مانیتاس د پلاتا است! آیا لیندا با عمو یا دایی خود ازدواج کرده است؟! منطقی نیست. نسبت از بالیاردوهای جیپسی کینگز با مانیتاس دِ پلاتا، پدر و فرزندی نیست! بلکه نسبت‌های دیگری است و این مساله حقیقت است. منابع کاتالان، برخی کتاب‌ها و تعداد اندکی متن مورد تایید خود اعضای گروه، بالیاردوهای جیپسی کینگ را نوه‌های پسری مانیتاس دِ پلاتا و فرزندان یکی از بیشمار بچه‌های او به نام مانوئل (ناپلئون) بالیاردو می‌دانند. اگر این را بپذیریم، ازدواج تونینو بالیاردو نیز حل مساله می‌شود. او در واقع با دخترعمو یا دخترعمه خود ازدواج کرده است.
خود گروه علاقه‌ای برای شفاف‌سازی در این مورد یا موارد دیگر نشان نداده‌اند. از این گروه، مصاحبه‌های “به درد بخور” کمی وجود دارد. آنها گاه حتی اطلاعاتی مثل سال تولد و تاریخ وقایع مهم زندگی هنری و شخصی خود را هم پنهان می‌کنند! تاریخ تاسیس رسمی جیپسی کینگز توسط هرکدام از اعضای گروه، متفاوت گفته شده است. ویکی‌پدیا ۱۹۷۸، پاکو بالیاردو ۱۹۸۳ و پابلو ریس ۱۹۸۵ را سال تاسیس گروه عنوان کرده‌اند! روند تاریخی شکل‌گیری گروه نیز متفاوت ذکر می‌شود. پابلو ریس، خود را پرچمدار گروه بعد از مرگ خوسه ریس می‌داند، در حالیکه نیکولاس ریس و تونینو بالیاردو معتقدند که آنها بودند که بعداز مرگ خوسه ریس، با گروه دونفره‌شان شروع به سفر بین شهرها کردند و نامشان را مطرح نمودند. با توجه به عدم حضور پابلو ریس در بسیاری از کنسرت‌ها و حتی کاور آلبوم‌های گروه، بنظر می‌رسد او در مورد نقش خود مبالغه می‌کند. در ایران نیز وقتی از وی سوال شد آهنگ‌ها را چه کسی ساخته، مدعی شد “همه ما با هم” آهنگ‌ها را می‌ساختیم! ساخت آهنگ توسط “نه نفر” پدیده‌ای غریب است. او همچنین نقش مهم چیکو بوچیکی عضو موسس گروه و شوهر خواهرش را کاملا محو کرد و تنها به ذکر این نکته اکتفا کرد که “فردی الجزایری در ابتدا مدیر برنامه ما بود!”. بطور کلی نظر من این است که گروهی که همراه پابلو ریس به ایران آمد، نه جیپسی کینگز، بلکه گروه جیپسی رویال (آن هم نه همه اعضا) یا یکی دیگر از چندین گروه مشابه جیپسی کینگز بود.
شلوغ بودن خانواده، و دست به ساز بودن تقریبا همه آنها، مشترک بودن بعضی نام‌ها، گاه داشتن چندنام (نام رسمی فرانسوی، نام کولی، لقب)، انتخاب نام‌های بسیار نزدیک برای گروههای حتی کوتاه‌مدت خود با کلیدواژه‌های تکراری(King, gipsy, reyes, gitano, Princes) ، اجرای برنامه غیررسمی متعدد توسط بعضی اعضا، وجود فرزندان خارج از ازدواج، ازدواج‌های داخل قبیله‌ای و مسایل متعدد دیگر، از دیگر مواردی است که منجر به باز شدن راه برای مطرح شدن نام‌های غیرواقعی بجای جیپسی کینگز اصلی می‌گردد. در نظر بگیرید که پدران اعضای جیپسی کینگز، یعنی خوسه ریس و مانیتاس د پلاتا علاوه بر اینکه فرزندان زیادی داشته‌اند، خودشان نیز عضو خانواده‌های شلوغی بودهاند که اکثر آنها هنرمند و “دست به گیتار” هستند! به این‌ها دامادهای خانواده را هم اضافه کنید که بعضا اعضای گروههای موسیقی بودهاند! این تعداد زیاد افراد، تنها با دو نام خانوادگی! ابزاری برای برنامه‌گذاران غیرمتعهد برای جایگزین کردن کسی به جای کس دیگر، برای تماشاگران غیر جستجوگر فراهم می‌کند!
■ فعالیت‌های انفرادی اعضا،
اعضای گروه موسس، چه در زمان همکاری قدیم چه بعد از جدا شدن، فعالیت‌های شخصی و انفرادی نیز داشته‌اند.
• کانو (فرانسوا) ریس در سال ۱۹۸۸ پروژه شخصی خود به نام بولرو را منتشر نمود، سپس آلبوم دوم خود به نام کولی را ساخت. در آلبوم اول از خواهرزادهء خود که بانوی خوش‌صدایی بود به عنوان خواننده کمک گرفت. کانو ریس از سال ۱۹۹۰ از گروه جدا شد. امروزه در کنار کار موسیقی، نقاشی نیز می‌کند. با اینحال گاهی همراه بعضی اعضای گروه مثل چیکو بوچیکی، پابلو ریس و فرزندان آنها کنسرت می‌گذارد.
• آندره ریس در سال ۱۹۹۲ آلبوم خود را ساخت اما هرگز آنرا انتشار رسمی نداد و کپی‌های غیررسمی آن منتشر شد. وی هم اکنون بصورت جدا از گروه اصلی، همراه با گروه خودش ترانه‌های جیپسی کینگز را اجرا می‌کند از جمله چندماه پیش اجرایی در مسقط (عمان) داشت، اما همانگونه که ذکر شد، هرگز خود را به عنوان “جیپسی کینگز!” به تماشاگران قالب نکرد. عنوان کنسرتش بود “جیپسی کینگز توسط آندره ریس”
• تونینو بالیاردو (پنجه طلایی) در سال ۲۰۰۱ آلبوم بی‌کلام خود به نام Essences را منتشر کرد. سپس آثار دیگری نیز منتشر نمود. ولی همچنان پرچم جیپسی کینگز را همراه نیکولاس ریس بالا نگه داشته است.
• پابلو ریس با همراهی برادرانش کانو و پاتچای ریس دو سی.دی با نام گروه گیتانو فمیلی (خانواده کولی) منتشر کرده‌اند.
• پابلو، کانو و پاچای ریس همراه همسرخواهرشان چیکو، اجراهای مشترکی در گروه کولی‌های اصیل کامارگو با نام اعضای سابق جیپسی کینگز برگزار کرده‌اند.
• پاچای ریس با دو پسرش تیتی و تامبو و دامادش ماریو رجیس(فرزند بیک رجیس، هنرمند کولی از گروه جیپسی دِل موندو)، گروه جیپسی نوو را دارند.
• چیکو بوچیکی (جلول بوشیخ)، بعد از جیپسی کینگز، همچنان با گروهش، چیکو و کولی‌ها (Chico & the Gypsies) فعال است. برای فرزندش نیز گروه نیو جیپسی را تاسیس کرده است.
■ جیپسی کینگز آثار مشترکی نیز با هنرمندان دیگر نظیر جون بائز، فرانسیس کابرل و باب مارلی (به واسطهء فرزندش) داشته است.
■ نسل جدید کولی‌ها و سایر بستگان هنرمند:
فرزندان (و گاه نوه‌های!) موسسین جیپسی کینگز نیز امروزه فعالیت موسیقی در سبک موزیک کولی‌ها دارند. گاهی با پدر و عموها و گاهی انفرادی. از این لحاظ من را به یاد خانواده کامکارها می‌اندازند، خود اعضای اصلی جیپسی کینگز هم همیشه از ورود صداهای جدید چه از نظر ساز و چه افراد، استقبال کرده‌اند. تعداد اعضای هنرمند خانوادهء بالیاردو و ریس بسیار زیاد هستند، و با توجه به ابهامات ارتباطات فامیلی، فهرست کردن همه آنها کمی غیرممکن است، اما در ادامه چندنفر آنها که مطرح‌تر هستند همراه با بعضی دیگر از بستگان معروف‌تر نام می‌برم:
- کِما (کریستوف) بالیاردو، متولد ۱۹۷۹، پسر خوان بالیاردو و نوه مانیتاس د پلاتا. وی با گروههای فامیلی مثل چیکو و کولی‌ها و نیز بصورت انفرادی فعالیت می‌کند و نوازندگی وی در سطح بالایی قرار دارد. او با نصیحت پدربزرگش مانیتاس دِ پلاتا، به گروه چیکو بوچیکی داماد ریس‌ها پیوست و بسیار تحت تاثیر پسرعمویش تونینو بالیاردو بوده است.
- ژرژ مارسل ریس (پسر نیکولاس ریس)، متولد ۱۹۷۵، فعال در گروه ریس هریتیج
- یوهان ریس، پسر دیگر نیکولاس ریس
- جردن ریس، فرزند ژرژ مارسل ریس و نوهء نیکلاس ریس
- دومه (تی تی) رِیس، فرزند پاتچای ریس، گیتاریست و خواننده. وی در گروههای به مثل جیپسی نوو، لوس ریس و جیپسی ریس فعال بوده است. آنتونیکو ریس و تامبو ریس، دیگر اعضای این گروه هستند.
- تامبو ریس، دیگر پسر پاتچای ریس
- میکاییل بالیاردو، پسر تونینو بالیاردو
- کوسو بالیاردو، پسر دیگر تونینو بالیاردو
- میشل ریس، فرزند پابلو ریس، که همراه پدرش و نیز بدون او سفرهایی به ایران هم داشته است. گروه جیپسی لجِند.
- فرانسیس آمادو، معروف به کانوی کوچک، پسر پابلو ریس. فعال در گروه عمویش آندره ریس. با پدرش نیز به ایران آمده است.
- مانرو (ژوزف) بالیاردو، متولد ۱۹۴۰، پسر بزرگ مانیتاس دِ پلاتا که دوسال قبل مرگ پدرش درگذشت. گیتاریست بسیار مطرح.
- تچا بالیاردو، پسر مانیتاس دِ پلاتا. نوازنده گیتار
- هیپولیت (پولیتو) بالیاردو، برادر مانیتاس دِ پلاتا. وی گیتاریست چیره‌دستی بود که در سال ۲۰۰۹ درگذشت. اغلب فرزندانش نوازندگان حرفه‌ای هستند.
- نینیو (برونو) بالیاردو، پسر هیپولیت بالیاردو و برادرزاده مانیتاس د پلاتا. همراه با گروه جیپسی داینستی، و از سن بسیار کم چهره‌ای مطرح است.
- ناناسو (ژان مارک) بالیاردو، پسر دیگر هیپولیت بالیاردو و برادر نینیو است که وی نیز گیتاریست قهاری بوده و آثار متعددی منتشر کرده است.
- بامبو بالیاردو، پسر هیپولیت بالیاردو، نوازنده و خواننده.
- بِه‌بِه بالیاردو، پسر دیگر هیپولیت بالیاردو، خواننده و نوازنده.
- پِپِه (ژان-آنتوان) بالیاردو، پسر دیگر هیپولیت بالیاردو. نوازنده و خواننده.
- ری (ژان-پیر) کارگو بالیاردو، متولد ۱۹۵۷، پسر دیگر هیپولیت بالیاردو، برادر بامبو، نینیو، بِه بِه و ناناسو، نوازنده گروههای سبک موزیک کولیان از جمله گروه چیکو و نیز هنرمند سینما.
- ریکاردو بیسیه-بالیاردو، از برادرزاده‌های مانیتاس دِ پلاتا، همکار وی در کنسرت‌ها. نوازنده و شاعر.
- ماریو ریِس، متولد ۱۹۷۴، معروف به مرد کولی، خواننده هم سبک آنان نیز از بستگان آنها است که چند اجرای مشترک نیز با خانواده از جمله آندره ریس داشته است.
- آنتونیکو ریس، که همراه چندعضو دیگر خانواده در گروه لوس ریس (جدید) و نیز جیپسی رِیِس و جیپسی گولد فعالیت کرده و به ایران هم آمده است.
- پاکو دِ پلاتا، متولد ۱۹۷۷، نوهء دختری مانیتاس دِ پلاتا، حاصل ازدواج کریستیان بالیاردو و هنرمند گیتاریست مانوئل آرِنا که خود فرزند خواننده اندلسی تورِرو است.
- فابریسیو دِ پلاتا: نوهء مانیتاس دِ پلاتا، فرزند خارج ازدواج مانِرو بالیاردو، همراه پسرش نیکو، در گروه کولی کومپاس
- نینیو دِ پلاتا: نتیجهء مانیتاس دِ پلاتا، گیتاریست جوان و بسیار مستعد.
- کاکو ریس: نوهء خوسه ریس. گیتاریست و خواننده
- پاتچای ریس۲: نوهء خوسه ریس، گیتاریست و خواننده
- تونی ریس: در گروههای فامیلی مثل لوس ریس فعال است.
پسرهای تونینو بالیاردو و نیکلاس ریس (کوسو و میکاییل بالیاردو و یوهان ریس) یک گروه مجزا دارند. از نوجوانان هنرمند نسل جدید این خانواده برای کوتاه‌تر شدن مطلب، عبور می‌کنم.
↑↑ شجره‌نامه خانوادگی خانواده‌های بالیاردو و ریس. این ساختار خلاصه‌سازی شده است و تعداد اعضای هنرمند خانواده بیشتر است.
◄ این اطلاعاتی بود که من توانستم در طی چند هفته در مورد گروه جیپسی کینگز پیدا کنم. اگر اطلاعاتم تکمیل شد، باز هم این مقاله را به روز خواهم کرد. خوشحال می‌شوم نظرات شما را زیر این پست ببینم.
